نگاهی به سطح زیر کشت با تنش آبی شدید در 7 استان کشور در مواجهه با کمبود آب نشان می دهد اصلاح الگوی کشاورزی بیش از گذشته حس می شود.
کیهان نوین: بی‌آبی، بلایی که می تواند مهلکتر و خانمان سوزتر از هر جنگی باشد. عاقبتی که معمولا همه ترجیح می دهند درباره اش حرفی نزنند. اما اوضاع آبی در همه مناطق ایران خوب نیست. جدیدترین آماری که وزارت نیرو منتشر کرده، نشان می دهد هیچ استان ایران اوضاع آبی خوبی ندارد.
در طبقه‌بندی استان‌های کشور براساس شاخص پایش منابع آب از مهرماه تا اسفندماه سال ۹۳، هیچ استانی وضعیت مناسبی ندارد؛ وزارت نیرو استان‌های کشور را شش دسته مرطوب، نرمال، قابل تحمل، دارای تنش آبی، دارای تنش آبی شدید و کمبود آب طبقه‌بندی کرده است؛
استان‌های بوشهر، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان، فارس، کرمان، هرمزگان و یزد در رده مناطق مواجه با کمبود آب قرار گرفته‌اند.
۱۳ استان که در دسته مناطق با تنش آبی شدید قرار دارند؛ اصفهان، ایلام، تهران، البرز، خوزستان، زنجان، قزوین، قم، کرمانشاه، گلستان، لرستان، مرکزی و همدان.
۱۱ استان هم در دسته مناطق درگیر با تنش آبی قرار گرفته اند؛ آذربایجان‌شرقی و غربی، اردبیل، چهارمحال و بختیاری، خراسان شمالی و رضوی، سمنان، کردستان، کهگیلویه و بویراحمد، گیلان و مازندران.
نکته اینجاست که حتی استان های گیلان، مازندران و آذربایجان ها در دسته های مرطوب، نرمال یا حتی قابل تحمل هم قرار نگرفته اند تا وضعیت خشکسالی کشور بیش از پیش خودش را به رخ بکشد.
نگران کننده تر اینجاست که بر اساس آمار سال آبی ۹۱-۹۲ هیچ استانی در رده کمبود آب قرار نگرفته بود، دسته بندی تنش آبی شدید در ۷ استان خلاصه می شد و رده قابل تحمل که امسال هیچ استانی را در برنمی گیرد، ۴ استان را زیر مجموعه خود داشت.
ردیف طبقه بندی تعریف شرایط
۱ مرطوب امکان افزایش ظرفیت منابع آب به منظور مدیریت و مصـرف در سـال های آتـی خصوصا در آب گیری مخازن فراهم است.
۲ نرمال وضعیت منابع آب در شرایط عادی است و مدیریت آن مطابق روال معمول اعمال می شود.
۳ قابل تحمل این مرحله آستانه ورود به شرایط تنش آبی است و با اعمال مدیریت مناسب و بدون نیاز به اتخاذ تمهیدات ویژه می توان از بروز آن پیشگیری کرد.
۴ تنش آبی در این شرایط محدودیت جدی برای آب در دسترس وجود دارد. اما با اعمال روش های ویژه مدیریتی وبرنامه ریزی (نرم افزاری) عبور از آن امکان پذیر است.
۵ تنش آبی شدید وضعیت قرمز برای کمبود آب وجود دارد. با اعمال تمهیدات سازه ای (مانند حفر چاه و استفاده از حجم مرده مخازن سدها) و سایر ابتکارات مدیریتی میتوان صدمات را کاهش داد. لیکن تامین نیاز بخشهائی از مصارف بویژه کشاورزی بسیار مشکل خواهد بود. تحت چنین شرایطی باید نسبت به صرفه جویی عملی در بخش های مختلف اقدام کرد.
۶ کمبود آبی این شرایط بیانگر وضعیت هشدار است و آب کافی برای پاسخگویی به نیاز منطقه وجود ندارد. به همین دلیل آمادگی لازم به منظور ورود به آستانه شرایط حاد باید مد نظر قرارداده شود.
هشدارها برای بی‌آبی مدت‌های زیادی است داده می‌شود. اما آخرین آن را معصومه ابتکار دوباره به زبان آورد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که اوایل همین هفته به بازدید از تالاب خشک شده گاوخونی رفته بود باز هم مانند گذشته راه حل بهبود الگوی مصرف را پیش روی مسوولان و کشاورزان قرار داد: امیدواریم با همکاری وزارت نیرو و وزارت کشاورزی و کشاورزان عزیز بتوانیم در اصلاح الگوی کشت در استانی مانند اصفهان به الگوی کشاورزی و آبیاری منطبق بر واقعیت ها دست یابیم.
او گفت: نمی توانیم روندهای گذشته گسترش سطح زیر کشت و انواع کشت های آب بر مانند برنج را ادامه دهیم و یا در آبیاری فضای سبز شهری به هیچ عنوان در شهرهایی مثل اصفهان دیگر نباید از چمن به طور گسترده استفاده شود به دلیل اینکه چمن آب زیاد مصرف می کند و سطح تبخیر آن بالا است و این ها همه باید با مطالعه وبررسی های کافی اصلاح شود تا الگوها را بتوانیم تغییر دهیم.
ابتکار در مصاحبه اخیر خود با خبرآنلاین نیز بارها و در بحث های گوناگون موضوع اصلاح الگوی کشت را بیان کرد: این برآورد کارشناسان است که نزدیک به ۸۰میلیارد متر مکعب طی دوره اخیر یعنی در دولت های نهم و دهم از سفره های زیر زمینی آب برداشت شده که بازگشت آنها به این سادگی ها قابل جبران نیست. کشاورزی باید به سرعت به سمت الگوهای کم مصرف برود. دلیلی ندارد گونه هایی را بکاریم که مصرف آب زیاد داشته باشد، دلیلی ندارد که اطراف ارومیه چغندر بکاریم یا کنار زاینده رود برنج، حتی در بعضی زمین ها هندوانه کاشته می شود. باید الگوی کشت را اصلاح کنیم، درصد سهم کشاورزی را رعایت کنیم و توجه جدی به حقابه های طبیعت داشته باشیم. اگر حقابه طبیعت را در نظر بگیریم سفره های زیرزمینی و رودخانه ها احیا می شوند.
هشدارها برای بی‌آبی مدت‌های زیادی است داده می‌شود. اما آخرین آن را معصومه ابتکار دوباره به زبان آورد.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که اوایل همین هفته به بازدید از تالاب خشک شده گاوخونی رفته بود باز هم مانند گذشته راه حل بهبود الگوی مصرف را پیش روی مسوولان و کشاورزان قرار داد: امیدواریم با همکاری وزارت نیرو و وزارت کشاورزی و کشاورزان عزیز بتوانیم در اصلاح الگوی کشت در استانی مانند اصفهان به الگوی کشاورزی و آبیاری منطبق بر واقعیت ها دست یابیم.
او گفت: نمی توانیم روندهای گذشته گسترش سطح زیر کشت و انواع کشت های آب بر مانند برنج را ادامه دهیم و یا در آبیاری فضای سبز شهری به هیچ عنوان در شهرهایی مثل اصفهان دیگر نباید از چمن به طور گسترده استفاده شود به دلیل اینکه چمن آب زیاد مصرف می کند و سطح تبخیر آن بالا است و این ها همه باید با مطالعه وبررسی های کافی اصلاح شود تا الگوها را بتوانیم تغییر دهیم.
ابتکار در مصاحبه اخیر خود با خبرآنلاین نیز بارها و در بحث های گوناگون موضوع اصلاح الگوی کشت را بیان کرد: این برآورد کارشناسان است که نزدیک به ۸۰میلیارد متر مکعب طی دوره اخیر یعنی در دولت های نهم و دهم از سفره های زیر زمینی آب برداشت شده که بازگشت آنها به این سادگی ها قابل جبران نیست. کشاورزی باید به سرعت به سمت الگوهای کم مصرف برود. دلیلی ندارد گونه هایی را بکاریم که مصرف آب زیاد داشته باشد، دلیلی ندارد که اطراف ارومیه چغندر بکاریم یا کنار زاینده رود برنج، حتی در بعضی زمین ها هندوانه کاشته می شود. باید الگوی کشت را اصلاح کنیم، درصد سهم کشاورزی را رعایت کنیم و توجه جدی به حقابه های طبیعت داشته باشیم. اگر حقابه طبیعت را در نظر بگیریم سفره های زیرزمینی و رودخانه ها احیا می شوند.
اما ایران درحالی با کمبود آب شدید مواجه است که کشت و زرع سهم بالایی در چرخه اقتصادی کشور را بازی می کند و البته همچنان بهره‌وری کشاورزی در عمده مناطق ایران، زیر ۳۰ درصد است.
Leila jahangiri gilandeh
Majid Mohammad Poorazari
