حضور شاهزاده رضا پهلوی در نشست ویژه یونسکو به مناسبت «روز جهانی زن»؛ «زنان اولین قربانیان جمهوری اسلامی و تعصبات مذهبی هستند»

وی در مصاحبه با جولیا کلارا خسوس ‌از سفیران حسن نیت یونسکو عنوان کرد، «زنان ایران نخستین قربانیان فاجعه ۵۷ بودند و جمهوری اسلامی آنها را از بسیاری حقوق که پیش از انقلاب از آنها برخوردار بودند محروم و عملاً آنها را به شهروند درجه دو تبدیل کرد.»

خسوس هنرمندیست که بیش از ۱۵ سال است در حوزه اجتماعی به ویژه حقوق زنان فعال است و سال‌هاست با یونسکو همکاری دارد. وی مؤسس یک اتحاد دیپلماتیک به نام «پیمان سارا و هاجر» است که نوعی نسخه فمینیستی «پیمان ابراهیم» بین زنان مسلمان و یهود است که توسط شخصیت‌های زن در بحرین، مراکش، اسرائیل و امارات متحده عربی امضاء شده است.

مصاحبه با شاهزاده رضا پهلوی ششم مارس در کانال یوتیوب «شبکه اطلاع‌رسانی آموزش صلح» منتشر شد.

 جولیا کلارا خسوس: والاحضرت رضا پهلوی، بسیار سپاسگزارم از اینکه در روز جهانی زن همراه ما هستید. اولین پرسش من این است که این روز چرا برای شما مهم است؟

شاهزاده رضا پهلوی: با توجه به شرایط ایران، به ویژه وضعیت زنان در کشور فکر نمی‌کنم لحظه‌ای در تاریخ وجود داشته باشد که بتواند اهمیت «روز جهانی زن» را تا این اندازه برجسته کند. اولین قربانیان انقلاب، زنان ایران بودند که از حقوق و برابری که پیش از انقلاب داشتند و از آن بهره می‌بردند محروم شدند. آنها خیلی زود، از همان ابتدا، اعتراض به رژیم را آغاز کردند. زنان ایران رنج زندگی کردن در حکومتی را متحمل شده‌اند که زن را شهروند درجه دو تلقی می‌کند. بنابراین فکر می‌کنم از منظر جامعه جهانی و دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم هیچ چیزی نمی‌تواند از وضعیت اسفبار زنان ایرانی در چنین روزی قابل توجه‌تر باشد.

بنابراین خیلی مهم است روزی را که به عنوان نماد دفاع از حقوق زنان اختصاص داده شده گرامی بداریم. در میان دیگر خواست‌ها، حقوق زنان شاید مهم‌ترین حقوقی باشد که ایرانیان به دنبال تحقق آن هستند و برای شخص خودم هم بسیار بسیار مهم است. بنابراین هرقدر به اهمیت و ارزش این روز بپردازم کم است.

دنیش موک‌وگه برنده جایزه صلح نوبل درباره «مردانگی مثبت» می‌گوید؛ مردها موظف‌اند برای تبدیل حقوق زنان به حقوق بشر در کنار آنان بایستند. شما به عنوان یک مرد، می‌توانید بگویید چرا باید از زنان برای به دست آوردن حقوق‌شان پشتیبانی شود؟

خب، درواقع این امری ضروریست که مردها باید بطور جدّی در دفاع از حقوق زنان فعال باشند زیرا اگر بی‌عدالتی و تبعض جنسیتی علیه یک گروه حاکم باشد، گروه دیگر است که باید برای برقراری عدالت و برابری جنسیتی تلاش کرده و از آن اطمینان حاصل کند. به این ترتیب مردان نباید در این مورد بی‌تفاوت باشند.

خوشبختانه وقتی امروز به نسل جوان در ایران «نسل Z» نگاه می‌کنیم، آنها بیش از هر زمانی با زنان و دختران همتای خود همبستگی دارند و از آنها حمایت می‌کنند. این نکته بسیار مهم است. حتا از زمان آغاز جنبش «زن، زندگی، آزادی» در پی قتل مهسا امینی این [همبستگی] را بیشتر مشاهده کردیم.

دیدیم که بیش از هر زمانی مردان جوان ایرانی در کنار خواهران، مادران، دختران هم‌میهن خود برای به دست آوردن حقوق‌شان ایستادند. این پدیده تبدیل به یک امر ضروری برای جامعه ما شده آنهم وقتی که موضوع حقوق بشر مطرح می‌شود، وقتی که موضوع پایان دادن به هرگونه تبعیض از جمله تبعض جنسیتی مطرح می‌شود. بنابراین، فرای وظیفه، [مردان ایران] خودشان وارد عمل شدند. فکر نمی‌کنم نیازی باشد که این مسئله به آنها گوشزد شود، زیرا خودشان در حال انجام آن هستند. باید مطمئن شویم که آینده، این واقعیت را که زنان باید بتوانند از همه جوانب آزادی بهره‌مند شوند تضمین کند و نابرابری فرصت‌ها را که الان حاکم است از بین ببرد. لازمه‌ی این امر در کنار هم ایستادن کل جامعه است و مردان به نظرم برای حل این مشکل مسئولیت مهم‌تری نسبت به هر زمان دیگری دارند. چون این بی‌عدالتی تنها زمانی حل خواهد شد که زنان و مردان از داخل ایران، در کنار هم در این زمینه کار کنند. من هم به نوبه خودم مسئولیتم را انجام می‌دهم.

به این ترتیب، امروز بطور مشخص چه کاری می‌توانیم برای کمک به جایگاه زنان ایرانی انجام دهیم؟ شما با توجه به موقعیتی که دارید و فعالیت‌هایی که در زمینه حقوق زنان داشته‌اید چه توصیه‌ای می‌کنید؟

خب، می‌دانید ایران یکی از اولین کشورهای خاورمیانه است که «قانون حمایت از خانواده» را تصویب کرد که معیار بسیار مهمی برای پیشبرد حقوق زنان و دختران جوان در ایران محسوب می‌شد. اولین کاری که خمینی انجام داد لغو این قانون بود. در آن زمان پیشرفت‌های زیادی حاصل شده بود؛ در ایران زنان چهار سال پیش از زنان در سوئیس حق رأی دریافت کردند. ما پیشرفته‌ترین قوانین را در ایران داشتیم؛ زنان کاملاً در امور کشور مشارکت داشتند. ما پیش از انقلاب وزراء، قضات و انواع و اقسام مشاغلی را داشتیم که زنان متصدی آنها بودند؛ حتا در شاخه‌های نظامی کشورمان؛ و فکر می‌کنم که این عناصر مهم به کشورمان کمک کرد تا در مسیر مدرنیته و توسعه نیروی انسانی را بطور کامل در خدمت بگیرد. زنان در بخش‌های مختلف جامعه از جمله به عنوان استاد دانشگاه، مهندس و معمار حضور داشتند. ما باید مطمئن شویم که آینده امکان داشتن فرصت برابر برای همه را تضمین می‌کند. البته بخش مهمی از این موضوع به قوانین کشور و قانون اساسی بستگی دارد. اما همچنان لازم است دائم به مردم یادآوری کنیم که باید فرهنگ سیاسی جدیدی ایجاد کنیم؛ این نکته هنگام مبارزه با عناصر بسیار متعصب که متأسفانه بخشی از تعصب آنها ریشه‌های مذهبی دارد خیلی مهم است. فکر می‌کنم یکی از دلایلی که برای ما بسیار مهم است که در آینده‌ ایران سکولار و دموکرات و جدایی آشکار دین از حکومت داشته باشیم، همین است.

بسیاری از محدودیت‌های زنان زمینه‌های دینی دارد. باید این موارد را از هم تفکیک کنیم تا گرفتار قوانین شرعی که می‌تواند در مورد حقوق زنان در ایران بسیار محدودکننده باشد نشویم. برای نمونه، در این رژیم شهادت دو زن، معادل شهادت یک مرد در دادگاه حساب می‌شود. چطور ممکن است این مبنای حقوق زنان ایرانی باشد؟! همه اینها می‌تواند با قانونگذاری مناسب تغییر کند. همه اینها می‌تواند با ضمانت در چارچوب قانون اساسی تغییر کند. از همه مهمتر لازمه‌اش داشتن آموزش است و باید مطمئن شویم که این فرهنگ همیشه غالب باشد و از نسل‌های بعدی هم مطمئن شویم که در این مورد هیچوقت به عقب باز نخواهند گشت و اینبار زنان قادر خواهند بود تا بر حقوق خودشان اتکاء کنند، برخلاف ۴۵ سال پیش که آن را از دست دادند.

آیا فکر می‌کنید آموزش صلح می‌تواند نکته‌ای کلیدی برای پذیرش نظر دو طرف، هم مرد و هم زن، باشد؟

قطعاً! فکر می‌کنم در دنیای شبکه‌های اجتماعی دیگر بهانه‌ای برای ندانستن حقایق وجود ندارد. باید از بسترهای مختلف برای آموزش، اطلاع‌رسانی و پیوند دادن مردم به یکدیگر استفاده کنیم. نه فقط پیوند ایرانیان با ایرانیان بلکه میان ایرانیان و بقیه دنیا.

وقتی به فعالیت‌ها در پلتفرم‌های مختلف شبکه‌های اجتماعی نگاه می‌کنیم، به ویژه هنگامی که صحبت از ارتباطات فرهنگی و پیوندها میان مردم جهان است، می‌بینیم که به همان اندازه جنبش ایرانیان الهام‌بخش بسیاری از زنان جهان شد تا از آنان نسبت به آنچه در ایران می‌گذرد حمایت کنند. برای نمونه زمانی که دیدیم قانونگذاران زن در مجالس اروپا و یا سایر نقاط در حمایت از زنان ایرانی موهایشان را قیچی کردند وقتی چنین پیام‌هایی به ایران ارسال می‌شود به مردم برای دفاع از حقوق‌شان قدرت، امید و جسارت می‌بخشد به ویژه برای زنان. باید از تمام این ابزارها استفاده کنیم و فکر می‌کنم زمان آن رسیده که ایرانیان احساس کنند در مبارزه تنها نیستند.

من همیشه بر این نکته تأکید کردم که چقدر مهم است، وقتی از حمایت معنوی و پشتیبانی جامعه جهانی برخوردار باشند به‌خصوص در کشورهای دموکراتیک که در آنها به حقوق زنان کاملاً احترام گذاشته می‌شود. لازم است ایرانیان بدانند که در این مسیر تنها نیستند و از حمایت کامل مردم و دولت‌های این کشورها برخوردارند.

ممکن است بفرمایید که در زندگی خود شما کدام زن برایتان الگو بود؟ می‌دانید، وقتی بزرگ می‌شدم می‌دیدم که چه تلاش‌هایی در این زمینه می‌شد. برای نمونه مادرم و تمام کارهایی که او برای پیشبرد امور زنان انجام داد و فعالیت‌هایی که در جنبه‌های گوناگون فرهنگی داشت. عمه‌ام [والاحضرت اشرف پهلوی] و دیگر اعضای فامیل و افرادی که در دوران رشد می‌شناختم. افرادی که در خط مقدم زنان بودند که به صورت فعال کارهای مثبت انجام می‌دادند. اولین وزیر زن آموزش و پرورش «فرخ‌رو پارسا» از نخستین کسانی بود که توسط رژیم پس از انقلاب متأسفانه اعدام شد. یا شخصیتی مثل «مهناز افخمی» کسی که درواقع یکی از پیشگامان در زمینه حقوق زنان ایران بود. خیلی از افراد دیگر را می‌توانم نام برم… آنها برای کارهایی که انجام داده‌اند واقعاً الهام‌بخش و الگو هستند. من شخصاً به خودم افتخار می‌کنم وقتی به همسرم و فعالیت‌های او به عنوان یک وکیل و حمایت‌هایش از مسائل مربوط به ایران و کودکان نگاه می‌کنم. دخترانم که آنها هم الان شاغل هستند و از آزادی که در آمریکا به زنان جوان داده تا بتوانند هر کاری علاقه دارند انجام دهند، بهره‌مند هستند. فکر می‌کنم همه اینها بسیار الهام‌بخش است.

می‌دانید، فقط در سایه آزادی کامل است که می‌توانیم حداکثر بازدهی و سهم زنان در نقش‌ها و شکل‌های مختلف را در جامعه داشته باشیم و این آینده‌ای است که ایران به آن نیاز دارد. ما باید تمام جنبه‌های شهروندی، به ویژه نقش حیاتی را که به نظر من زنان می‌توانند در حوزه‌های مختلف در جامعه ایران ایفا کنند در نظر بگیریم. اما پیش از هرچیزی باید مطمئن شویم که آنها آزاد می‌شوند، ملت آزاد شود و اینکه از حمایت و حاکمیت قانون برخودار شویم که در نهایت حقوق شهروندان را تضمین می‌کند.

برای پایان این گفتگو والاحضرت، آیا توصیه‌های الهام‌بخش برای روز جهانی زن دارید؟

فکر می‌کنم وقتی به جانفشانی‌هایی که زنان ما در این سال‌ها انجام دادند نگاه می‌کنیم هیچ چیز نمی‌تواند الهام‌بخش‌تر از گفتن این باشد که چرا باید فراتر از یک تماشاچی باشیم؟ ما باید هر کاری می‌توانیم انجام دهیم تا این بی‌عدالتی را جبران و معکوس کنیم. صادقانه بگویم بیشتر از اینکه من برای آنها الهام‌بخش باشم آنها برای من الهام‌بخش هستند. تنها کاری که می‌توانم انجام  بدهم این است که فداکاری‌های آنها را برجسته کنم. تلاش‌ها‌ی آنها، آرمان‌ها و خواسته‌هایشان را برجسته کنم و بدانند که در این مسیر تنها نیستند و همه در کنار یکدیگریم تا برای رسیدن به آزادی مبارزه کنیم. ناگفته نماند که موفق بودن در این تلاش به این معناست که در نهایت بتوانیم از شرّ سیستمی که ما را بیش از چهار دهه انکار می‌کند خلاص شویم. حقوق طبیعی هر شهروند در ایران اعم از زن یا مرد، مشارکت کامل در امور کشور، داشتن فرصت واقعی برای شکوفایی و داشتن فرصت واقعی برای سعادت و پیشرفت است. من باور دارم که این پیام کلیدی است که همبستگی رمز بنیادین موفقیت در هر جامعه است. زمانی که ما در کنار یکدیگر برای حقوق بنیادین و آرمان‌هایمان می‌ایستیم این تنها راه غالب شدن و پیروزی نهایی است.