اعزام «کودک‌سربازان افغانستانی» به سوریه توسط سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

وبسایت مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، «هرانا»، در گزارشی که ۲۲ اسفندماه ۱۴۰۲ منتشر شد به عملکرد طولانی‌مدت رژیم ایران در جذب و استفاده از کودک‌سربازان در درگیری‌های مسلحانه، به‌ ویژه بهره‌برداری از کودکان افغانستانی در «لشکر فاطمیون» پرداخته است.

The website of the group of human rights activists in Iran, “Harana”, in a report that was published on March 16, 2024, discussed the long-term performance of the Iranian regime in recruiting and using child soldiers in armed conflicts, especially the exploitation of Afghan children in the “Lashkar Fatemiyoun”.

کیهان نوین: وبسایت مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، «هرانا»، در گزارشی که ۲۲ اسفندماه ۱۴۰۲ منتشر شد به عملکرد طولانی‌مدت رژیم ایران در جذب و استفاده از کودک‌سربازان در درگیری‌های مسلحانه، به‌ ویژه بهره‌برداری از کودکان افغانستانی در «لشکر فاطمیون» پرداخته است.
در این گزارش با اشاره به «آموزش و آماده‌سازی ناکافی» این نیروها آمده، «این آموزش‌ها غالباً تنها سه تا چهار هفته به طول می‌انجامد، گزارش با تمرکز بر تاکتیک‌های جنگی بجای درک جامع از حقوق بین‌الملل بشردوستانه (حقوق جنگ)، تفصیل می‌دهد. این کمبود آموزش مناسب نه تنها این کودکان را در میدان نبرد با خطرات شدید مواجه می‌سازد، بلکه با اصول حقوق جنگ که ایران موظف به آموزش نیروهای مسلح خود است، نیز در تضاد است».
-هرانا براساس «شهادت‌های کودک‌سربازان سابق» می‌نویسد، «آنها تحت تهدید خشونت یا مرگ به نقش‌های جنگی وادار می‌شوند و یا به آنها وعده‌های مالی و بهبود وضعیت قانونی داده شده است».
شواهد نشان می‌دهند مهاجران افغانستانی ساکن ایران و آندسته از اتباع افغانستان که برای پناهندگی یا کار یا عبور از ایران به هدف رفتن به کشورهای دیگر به ایران سفر کرده بودند بیشترین اعضای لشکر «فاطمیون» را تشکیل می‌داده‌اند.
اگرچه تعداد دقیق کودک‌سربازان عضو «فاطمیون» روشن نیست اما شواهد متقن و معتبری وجود دارد که نشان می‌دهند سپاه پاسداران از کودکان زیر ۱۸ سال و حتا زیر ۱۵ سال به عنوان سرباز برای پیوستن به «فاطمیون» و حضور در جنگ سوریه استفاده کرده است.

لشکر «فاطمیون» یک نیروی شبه‌‌نظامی وابسته به سپاه قدس، بازوی خارجی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، است که مدعی است نیروهای داوطلب افغانستانی را درون خود سازماندهی کرده و برای اعزام به سوریه و جنگیدن در برابر مخالفان بشار اسد و داعش فرستاده است.

در این گزارش با اشاره به «آموزش و آماده‌سازی ناکافی» این نیروها آمده، «این آموزش‌ها غالباً تنها سه تا چهار هفته به طول می‌انجامد، گزارش با تمرکز بر تاکتیک‌های جنگی بجای درک جامع از حقوق بین‌الملل بشردوستانه (حقوق جنگ)، تفصیل می‌دهد. این کمبود آموزش مناسب نه تنها این کودکان را در میدان نبرد با خطرات شدید مواجه می‌سازد، بلکه با اصول حقوق جنگ که ایران موظف به آموزش نیروهای مسلح خود است، نیز در تضاد است.»

هرانا بر اساس «شهادت‌های کودک‌سربازان سابق» می‌نویسد، «آنها تحت تهدید خشونت یا مرگ به نقش‌های جنگی وادار می‌شوند و یا به آنها وعده‌های مالی و بهبود وضعیت قانونی داده شده است.»

بخشی از این گزارش مربوط به «نرخ بالای تلفات و کمبود حمایت» از نیروهاست. طبق این گزارش «صدها کودک‌سرباز با حداقل حمایت در عملیات‌های جنگی به کار گرفته شده‌اند، که منجر به از دست دادن زندگی و آسیب‌های قابل توجهی شده است.» بعلاوه، این گزارش از کمبود حمایت مناسب برای کودک سربازان زخمی و خانواده‌های کشته‌شدگان در عمل انتقاد می‌کند و نگرش بی‌توجهی و بی‌اعتنایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نسبت به این افراد پس از بازگشت از سوریه را برجسته می‌کند.

بر اساس گزارش‌ها و اطلاعات منتشرشده، نخستین اعزام «مدافعان حرم» افغانستانی «تیپ فاطمیون» اردیبهشت سال ۱۳۹۲ به کشور سوریه انجام شد.

بخشی از نیروهای لشکر فاطموین کسانی بودند که در جریان جنگ‌های داخلی زمان اشغال افغانستان توسط شوروی سابق و دوران جنگ با طالبان از مناطق‌شان دفاع می‌کردند.

این نیروها پیشتر در مجموعه‌ای به نام «سپاه محمد» سازماندهی شده بودند. تعدادی از رزمندگان سپاه محمد که بعدها به «فاطمیون» پیوستند، سابقه حضور در جنگ علیه اتحاد جماهیر شوروی در افغانستان و جنگ عراق و ایران، به عنوان بخشی از نیروهای سازماندهی شده از سوی رژیم ایران را داشتند.

هسته اول «فاطمیون» با بیست و دو نفر شکل گرفت. در ابتدا این نیروها با گروه های عراقی مانند «کتائب سیدالشهدا» و سایر گروه‌ها همکاری می‌کردند. بعد از اردیبهشت ۱۳۹۲ فعالیت خود را با عنوان «تیپ فاطمیون» شروع کردند. این تیپ به مرور زمان و با افزایش استعداد نیرو و توان عملیاتی، بدل به لشکر شد.

روزنامه «لیبراسیون» فرانسه در ارتباط با نیروهای «فاطمیون» گزارش داده بود، مأموران سربازگیری برای تیپ «فاطمیون» در آن دوران در همه جا، از کارخانه‌ها گرفته تا زندان‌ها به دنبال ترغیب افغانستانی‌ها برای ثبت‌ نام در این نیرو بودند.

این ثبت نام‌ها با این وعده همراه بود که اگر به سوریه بروند، حکم حبس‌شان لغو می‌شود، وضعیت اقامت‌شان در ایران تثبیت می‌شود و همچنین خانه و پول‌های کلان دریافت می‌کنند. همچنین مقامات ایرانی به «فاطمیون» بازگشته به افغانستان پول و سلاح داده‌اند که بتوانند در صورت لزوم، آنها را دوباره بسیج کنند.

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی همچنین جوانان و نوجوانان افغان‎ ساکن ایران را با فشار یا تطمیع برای حضور میدانی در جنگ سوریه به خدمت می‌گیرد. اغلب افغان‎‌هایی که به عنوان مزدور به سوریه اعزام می‌شوند در اردوگاه‌های بسیج آموزش اولیه کار با اسلحه را فرا می‌‎گیرند. این دوره حدود سه ماه است و شامل کلاس‌های رزم مقدماتی می‌‎شود.

بر اساس آمار وزارت مهاجرت افغانستان، در سال ۲۰۱۷ در ایران حدود ۸۴۰ هزار شهروند افغانستان با برگه اقامت رسمی کوتاه‌مدت، ۳۰ هزار نفر با برگه اقامت رسمی درازمدت، ۴۵۰ هزار افغان با پاسپورت کوتاه‌مدت بطور قانونی و حدود ۷۳۵ هزار نفر بدون هیچ برگه‌ای بطور غیرقانونی در ایران زندگی می‌کردند. اما طبق آمار غیررسمی بیش از سه تا چهار میلیون شهروند افغانستانی در ایران ساکن‌اند. همین امر و مشکل  اخذ اقامت و تابعیت برای افغانستانی در ایران موجب شد که نهادهای نظامی جمهوری اسلامی بتوانند دست به جذب نیروهای افغانستانی برای جنگ‌های نیابتی بزنند.

پیش از سلطه دوباره‌ی طالبان بر افغانستان از تابستان ۲۰۲۱، وزارت خارجه این کشور در بیانیه‌ای اعلام کرده بود: «تهران از فقر و محرومیت افغان‌ها که به ایران مهاجرت کردند برای تأمین منافع و اهداف فرقه‌گرایانه و توسعه‌طلبانه خود سوء‌ استفاده کرده است.»

این گروه امروز بطور عمده از نسل دوم مهاجرین افغانستانی به ایران تشکیل شده و بنا بر گزارش‌ها بالغ بر ۲۰ هزار نیرو در آن سازماندهی شده‌اند.

به گفته صمد رضایی یکی از فرماندهان «فاطمیون» تا اول شهریور ۱۳۹۷ دست‌کم ۸۰ هزار نفر زیر پوشش گردان‌های «فاطمیون» به سوریه اعزام شده‌اند که از این تعداد و تا آن تاریخ، بیش از ۲۸۰۰ نفر کشته شده و یا با درصدی از معلولیت و به بیان رسمی در جمهوری اسلامی، «جانباز» شده‌اند.

پیش از آن در دی‌ماه ۱۳۹۶ زهیر مجاهد مسئول فرهنگی لشکر «فاطمیون» اعلام کرده بود که بیش از  دو هزار نفر از اعضای این لشکر در جنگ سوریه کشته و هشت هزار تن از آنها نیز زخمی شده‌اند.

تیپ «فاطمیون» از سه دسته افغانستانی‌های مجاهد زمان حمله شوروی به افغانستان و دوران طالبان، افغانستانی‌های حاضر در جنگ ایران و عراق و افغانستانی‌های مقیم ایران و سوریه تشکیل شده است.

نیروهای «فاطمیون» از سوی رسانه‌های رسمی جمهوری اسلامی «قهرمانان گمنام مبارزه با داعش» لقب گرفته‌اند. اما منتقدین نظام جمهوری اسلامی در افغانستان آنها را «طالبان خوب» برای رژیم ایران می‌دانند.

شواهد نشان می‌دهند مهاجران افغانستانی ساکن ایران و آندسته از اتباع افغانستان که برای پناهندگی یا کار یا عبور از ایران با هدف رفتن به کشورهای دیگر به ایران سفر کرده بودند بیشترین اعضای لشکر «فاطمیون» را تشکیل می‌داده‌اند.

در این میان شماری از اعضای «فاطمیون» مهاجرانی بودند که پس از دستگیری توسط پلیس یا دیگر نیروهای امنیتی با عنوان «اتباع بیگانه غیرقانونی» تحت فشار قرار می‌گرفتند تا به عضویت «فاطمیون» درآیند و در جنگ سوریه مشارکت کنند.

در عین حال اما گزارش‌هایی به نقل از مقامات افغانستانی وجود دارد که تایید می‌کنند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای سربازگیری و استخدام اتباع افغانستانی در داخل افغانستان نیز فعال بوده و دفاتر غیر رسمی در این کشور برای انجام این هدف داشته‌اند.

بنا بر گزارش‌ها، نیروهای وابسته به حکومت ایران به ویژه با استفاده از انگیزه‌های مذهبی و مالی در میان هزاره‌های شیعه و فقیر اقدام به سربازگیری برای «فاطمیون» می‌کرده‌اند.

هیبت‌الله علی‌ زى آخرین رئیس ستاد ارتش افغانستان که پس از تسلط طالبان از این کشور گریخت، آبان ۱۴۰۱ فاش کرد که نیروهای عملیات ویژه افغانستان که توسط نیروهای ویژه ائتلاف و ایالات متحده آموزش دیده بودند، پس از پناهنده شدن به ایران، با همکاری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توسط روسیه به جنگ اوکراین اعزام می‌شوند.

اگرچه تعداد دقیق کودک‌سربازان عضو «فاطمیون» روشن نیست اما شواهد متقن و معتبری وجود دارد که نشان می‌دهند سپاه پاسداران از کودکان زیر ۱۸ سال و حتا زیر ۱۵ سال به عنوان سرباز برای پیوستن به «فاطمیون» و حضور در جنگ سوریه استفاده کرده است.

سازمان دیده‌بان حقوق بشر در گزارشی که مهرماه ۱۳۹۶ منتشر کرد استفاده از دست‌کم ۸ کودک افغانستانی در لشکر «فاطمیون» توسط سپاه پاسداران را تایید کرده است.

همه این هشت کودک‌سرباز در جنگ سوریه کشته شدند. دست‌کم چهار تن از آنها هنگام مرگ تنها ۱۴ سال سن داشتند.

خبرگزاری بین‌المللی قرآن «ایکنا» در آبان ۱۳۹۵ در گفتگو با خانواده یک کودک‌سرباز افغانستانی کشته شده در جنگ سوریه به صراحت تایید می‌کند که او هنگام پیوستن به لشکر «فاطمیون» و کشته شدن در جنگ تنها ۱۶ سال سن داشته است.

به گفته پدر این کودک‌سرباز اگرچه سال تولد وی بر روی سنگ قبرش ۱۳۷۴ ذکر شده اما فرزند وی متولد ۱۳۷۸ بوده و به دروغ سن خود را بیشتر اعلام کرده تا بتواند به «فاطمیون» بپیوندد.

به گواهی او سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در هنگام استخدام فرزندش از او شناسنامه یا دیگر اسناد هویتی برای تایید سن واقعی نخواستند.

شواهدی وجود دارد که تایید می‌کنند فرماندهان سپاه پاسداران از حضور کودک‌سربازان افغانستانی در لشکر «فاطمیون» اطلاع داشته و عامدانه از میان آنها سربازگیری می‌کرده‌‌اند. چرا که به دلیل سن کم امکان تاثیرگذاری  بر آنها با استفاده از تبلیغات مذهبی و یا ارعاب و اجبار برای پیوستن به «فاطمیون» موثرتر و راحت‌تر بوده است.

به عنوان نمونه وبسایت «حریم حرم» در ایران که بطور ویژه اخبار و گزارش‌های مربوط به «مدافعان حرم» را پوشش می‌دهد در گزارشی مربوط به یک کودک‌سرباز ۱۵ ساله عضو «فاطمیون» به نام «محمد بخشی» به صراحت تایید می‌کند فرماندهان از سن کم وی اطلاع داشته و در حین حال او را به عنوان سرباز به کار گرفته‌اند. این کودک‌سرباز در جنگ سوریه کشته می‌شود.

علاوه بر سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی، زیرمجموعه‌های آن به ویژه سپاه قدس نیز در جذب اتباع افغانستانی در لشکر «فاطمیون» مشارکت مستقیم داشته است.

سپاه پاسداران همچنین از مشوق‌هایی از جمله وعده دستمزد بالا، اجازه اقامت دائم در ایران، امکان دریافت اسناد هویتی ایران مانند کارت اقامت، مجوز کار در ایران و مجوز اقامت خانواده در ایران استفاده کرده‌اند.‌

به گواهی برخی اعضای سابق «فاطمیون» در حالی که درآمد این افراد در ایران از راه کارگری و پیش از پیوستن به «فاطمیون» ماهانه تنها ۱۵۰ دلار بوده سپاه پاسداران به آنها برای جنگیدن در سوریه ماهانه مبلغی بین ۷۰۰ تا ۹۰۰ دلار پرداخت می‌کرده است.

به گفته برخی اعضای سابق «فاطمیون» تبلیغات مذهبی و وعده‌ها و مشوق‌های مالی در غالب موارد سبب ترغیب نوجوانان و جوانان افغانستانی به پیوستن به لشکر «فاطمیون» می‌شده بطوری که بسیاری از آنها برای فرار از وضعیت بد اقتصادی و فقر در افغانستان یا ایران به ناچار حاضر به پیوستن به «فاطمیون» می‌شدند.

دریافت مدارک هویتی ایران از جمله شناسنامه ایرانی یا مجوز اقامت دائم یا بلندمدت در ایران و همچنین مجوز کار در ایران از دیگر مشوق‌هایی بوده که سپاه پاسداران از آنها برای جذب اتباع افغانستانی به «فاطمیون» استفاده می‌کرده است.

در این زمینه برخی از اعضای سابق «فاطمیون» شهادت داده‌اند که سپاه پاسداران به آنها وعده داده در صورت بازگشت از جنگ شناسنامه ایرانی به آنها داده خواهد شد. فرد دیگری نیز شهادت داده پیوستن‌اش به «فاطمیون» به دلیل  وعده‌ای بوده که یک استخدام‌کننده به او در مورد تمدید مجوز اقامتش در ایران در ازای عضویت در «فاطمیون» و جنگ در سوریه به او داده بود.

حضور پُر تعداد «اتباع خارجی» در راهپیمایی حکومتی «۲۲بهمن» در چند شهر ایران به ویژه در تهران، مشهد و قم بار دیگر موضوع سوء استفاده چندمنظوره‌ی حکومت از این افراد را به عنوان سیاهی‌ لشکر و ابزاری در خدمت پروپاگاندا و همچنین نیروهایی برای تقویت دستگاه سرکوب رژیم مطرح کرده است.

با توجه به اینکه اعلام شد برای شرکت در انتخابات اسفندماه ۱۴۰۲ در ایران علاوه بر شناسنامه، می‌توان با گواهینامه رانندگی و گذرنامه نیز برای رأی‌دادن استفاده کرد این احتمال که افغان‌های مقیم ایران سیاهی لشکر پر کردن صندوق‌ها در بعضی مناطق باشند مطرح شد. برخی منابع نیز گزارش دادند که حکومت از راه‌های مختلف اقدام به «رأی‌سازی» کرده است.

اینهمه در حالیست که آمار دقیقی از تعداد تلفات «فاطمیون» در جنگ سوریه در دست نیست اما تخمین زده می‌شود بیش از پنج هزار نفر از آنها طی بیش از یک دهه حضور فعال «سپاه قدس» در سوریه کشته شده‌اند.

گذشته از مواقعی که حکومت از افغان‌ها به عنوان سیاهی‌ لشکر برای پرتعداد نشان دادن راهپیمایی‌های حکومتی در مناسبت‌های انقلابی سوء استفاده می‌کند، در بعضی مواقع نیز آنها تدارکاتچی مناسبات مذهبی و فرهنگی می‌شوند. چنانکه تعداد زیادی از موکب‌های «اربعین» برای پذیرایی از زائران با کمک افغان‌ها در مسیرهای منتهی به کربلا و نجف برپا می‌شود. در مواقعی هم به تعدادی از آنها مأموریت داده‌اند که در سرکوب اعتراضات ضدحکومتی پشتیبان بسیج و لباس‌ شخصی‌ها باشند.

اعتراضات سراسری دی‌ماه ۱۳۹۶ و امرداد ۱۳۹۷ در فضای سیاسی جدید اولین چالش جدّی حکومت بعد از اعتراضات سال ۸۸ به نتایج انتخابات ریاست جمهوری اسلامی بود. وسعت این اعتراضات حکومت را وادار به اقداماتی کرد که تا پیش از آن کمتر مواردی از آن گزارش شده بود. یکی از این اقدامات استفاده از «فاطمیون» برای سرکوب اعتراضات در برخی شهرها از جمله در زاهدان، ورامین، کرج، مشهد و «خمینی‌شهر» (همایونشهر) اصفهان بود. با آرام‌تر شدن فضا در آن مقطع حجت‌الاسلام موسی غضنفرآبادی رئیس دادگاه‌های انقلاب تهران اواسط اسفند ۱۳۹۷ در جمع طلاب حوزه علمیه قم با صراحت تهدید کرد، «اگر ما انقلاب را یاری نکنیم، حشدالشعبی عراقی، «فاطمیون» افغانی، زینبیون پاکستانی و حوثی‌های یمنی خواهند آمد و انقلاب را یاری خواهند کرد!»

در فروردین سال ۱۳۹۴ یکی از افغان‌های عضو «سپاه قدس» در مصاحبه با کیهان نوین گفته بود، «هم جهاد می‌کنیم و هم کمک مالی می‌شویم و هم ما را از ایران بیرون نمی‌کنند». این مصاحبه یکی از اولین مصاحبه‌های رسانه‌های ایرانی با نیروهای موسوم به «مدافع حرم» بود. آن زمان مقامات جمهوری اسلامی حضور نظامی در سوریه را انکار می‌کردند.