رسیدن به توافق در مرحله فعلی میان ایران و طرف مقابل، در اصل بیشتر اثرات فوری روانی دارد. قفلی را می شکند که سالهاست روی در تعامل ایران با جامعه جهانی زده شده، هم به دست سیاست های ایران و هم به دست مخالفانش در جهان.
کیهان نوین: یک توافق، اثرات فوری اقتصادی هم خواهد داشت، در قالب افزایش امید به صدور نفت بیشتر و کم شدن فشارهای اقتصادی بر مردم. هرچند برداشته شدن تحریم ها، به هر شکل و سرعتی، ایران را به سوئیس خاورمیانه تبدیل نخواهد کرد.
ضرباتی که تحریم ها به اقتصاد ایران و ملت آن کشور زده، بیشتر از آنکه به قول رئیس جمهور سابق ایران، قطعنامه‌دان بعضی ها را پاره کند، بند دل اقتصاد ایران را پاره کرد.
اینکه برنامه اتمی ایران اصلا صرف اقتصادی دارد یا نه، بحث دیگری است چون این برنامه تا همین جا برای آن کشور صدها میلیارد دلار هزینه تراشیده. نسبت به کارآیی و ایمنی این برنامه با فناوری روسی هم حرف و حدیث کم نیست. اما رهبران ایران رضایت جامعه جهانی به بقای برنامه اتمی ایران را یک پیروزی عظیم و انقلابی معرفی خواهند کرد. اثر روانی این امر در رابطه ملت و حکومت در ایران قابل تامل جدی است.
توافق جامع، به وجود یک برنامه اتمی در ایران، مشروعیت بین المللی می بخشد، البته با انواع محدودیت ها و نظارت ها. ولی حداقل، حکومت ایران می تواند به مردمش بگوید ایستادن جلوی فشارها و تهدیدها، این فایده را داشت که ایران تنها کشور خاورمیانه باشد که برنامه اتمی در این سطح و گستره دارد.
اسرائیل سیاست نه تائید و نه تکذیب را درباره برنامه اتمی اش دارد ولی فرق برنامه اتمی اسرائیل با ایران این است که ایران در سطحی صنعتی وارد عمل شده در حالی که اسراییل ظاهرا ۲۰۰ کلاهک اتمی دارد که مصارف نظامی دارد.
کشورهای عربی منطقه هم که برنامه اتمی ندارند و جایگاه ایران در این حوزه، حداقل در ابتدا، بی نظیر است. نگرانی های زیادی وجود دارد که برخی کشورهای عرب منطقه به سوی اتمی شدن خیز بردارند چون نگران هستند که یک ایران اتمی برای آنها خطری استراتژیک است. از این رو، یک توافق احتمالی، برای ایران در منطقه حاوی جایگاهی برتر و البته چالش های جدید خواهد بود.
آمریکایی‌ها که زمانی حاضر به پذیرش یک آبشار سانتریفیوژ در ایران نبودند، تا آنجا پیش آمده اند که به حداقل شش هزار سانتریفیوژ رضایت دهند، تا برنامه از این جلوتر نرود.
برخی نگرانند که همین وضع، به حکومت ایران اعتماد به نفسی کاذب بدهد که بخواهد در منطقه خارج از کنترل عمل کند. آنها که این نگرانی را ابراز می کنند به برخی تحرکات ایران در منطقه اشاره می کنند، مانند نفوذی که ایران در عراق دارد. دست ایران در تحولات یمن هم از سوی برخی مورد اشاره قرار می گیرد ولی هنوز ارزیابی دقیقی از میزان دخالت احتمالی یا نفوذ ایران در یمن، حداقل از نظر نظامی، در دست نیست. بخشی از اشارات به دخالت ایران در یمن هم از سوی کشورهایی صورت می گیرد که نسبت به سیاست های ایران نگرانند. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل اخیرا از “محور تهران-لوزان-صنعا” نام برد.
یک اثر بزرگ توافق، کاهش احتمال حمله نظامی علیه برنامه اتمی ایران است. تا بحال این نگرانی جدی وجود داشته که بن بست در بحث اتمی می تواند به حمله اسرائیل به تاسیسات اتمی ایران منجر شود و یا جنگی بزرگ بین ایران و آمریکا در بگیرد.
دستیابی به توافق به معنای آن است که هرگونه حمله نظامی به تاسیسات اتمی ایران تقریبا محال خواهد بود. دلایل این امر زیادند. یکی اینکه خود آمریکا در راس توافق با ایران بوده و هرگونه حمله ای به تاسیسات اتمی ایران واکنش بین المللی را به همراه خواهد داشت.
اقدامات احتمالی ایران در پاسخگویی به این حملات، با حمایت روانی و چه بسا سیاسی بین المللی همراه خواهد بود. شاید بخاطر همین وضع باشد که نخست وزیر اسرائیل ظرف هفته های گذشته آنقدر در مخالفت با توافق احتمالی با ایران تقلا کرد که صدای دولت آمریکا هم درآمد.
اما دست نیافتن به توافق جامع یا منحرف شدن طرفها از مسیر توافق پس از دستیابی احتمالی، البته سناریویی بوده، جدی. بازگشت ایران به غنی سازی و گسترش برنامه اتمی. مثل دوران شتاب برنامه در دوران محمود احمدی نژاد پس از دوره سکون در سالهای آخر ریاست‌جمهوری محمد خاتمی.
Ramin rabieikhaledi
Majid Mohammad Poorazari
