در میان دیگر مسائل و معضلات بین المللی، این روزها اقتصاد اتحادیه اروپا روزهای سختی را می گذراند. این در حالی است که آمریکا نیز کماکان نتواتسته است خود را از بحران اقتصادی سال های 2012-2009 کاملاً رها سازد. در مورد آمریکا این احتمال وجود دارد که خبر ناگوار رشد معکوس در سه ماه گذشته بیشتر معلول به زمستان سختی بوده باشد که در آن کشور لطمات قابل ملاحظه ای برای صنعت و تجارت به ارمغان آورده است. اگر در سه ماهه دوم سال رشد میان دو تا سه درصد به اقتصاد آمریکا بازگردد شاید بتوان امیدوار بود که بحران جهانی آن سال ها حداقل برای آمریکا سرانجام به پایان خود نزدیک شده است. متأسفانه چنین امیدی در مورد اقتصاد اروپا در شرایط فعلی غیر واقع بینانه خواهد بود.
اتحادیه اروپا کماکان از همان مسائل دیرینه خود یعتی عدم تجانس و چندگانگی ساختار و بافت اقتصادی رنج می برد. تفاوت های آشکار میان قوانین و فرهنگ کار و تجارت در جوامعی همانند آلمان و هلند از سویی و فرانسه و ایتالیا از سوی دیگر آنقدر فاحش است که نباید انتظار نتایج یکسان از اعمال سیاست های هماهنگ اتحادیه اروپا در هژده کشور عضو اتحادیه پولی(یورو) داشته باشیم. بانک مرکزی اروپا به تنهایی قادر نبوده است و در آینده نیز توانایی آنرا نخواهد داشت که همه مشکلات اقتصادی کشورهای وابسته به یورو را سروسامان دهد. تفاوت های اساسی میان فدرال رزروامریکا و بانک مرکزی اروپا دقیقاً در همین زمینه است. در حالیکه از نظر ساختاری این دو بانک بسیار مشابه یکدیگرند و هر دواز وظائف کم و بیش یکسان برخور دارند، یک تفاوت اساسی این دو را از یکدیگر متمایز می کند. در آمریکا فدرال رزرودر حالی مسئول سیاست پولی کشور است که دولت فدرال با بودجه ای نزدیک به چهارهزار میلیارد دلار دوش به دوش فدرال رزرو تنظیم فعالیت های اقتصادی آمریکا را به عهده دارد. متأسفانه در اروپا بودجه فدرالی وجود ندارد و هر یک از هژده کشورعضو، بودجه های خود را دارند و از آنجا که اقتصاد ملی این کشورها تحت شرایط و قوانین گوناگون اداره می شوند بانک مرکزی اروپا به تنهائی قادر به تنظیم آن ها نیست.
یک نمونه کامل از این عدم تجانس و حتی چشم و هم چشمی میان کشورهای وابسته به پول یورو هم اکنون به بهترین وجهی خودنمایی می کند. از آنجا که اقتصاد پاره ای از کشورهای اروپایی از رشد بسیار ناچیز و نزدیک به صفر رنج می برد بانک مرکزی اروپا در فکر آن بوده است که با ایجاد تسهیلات بانکی و پایین آوردن نرخ بهره، تا نزدیکی های صفر، شاید بتواند سرمایه گذاری را تشویق نماید. همزمان با این سیاست جدید برای نخستین بار به خاطر آنکه بانک های اروپا پول خود را در عوض سرمایه گذاری به امید سود ناچیز دراین روزها در بانک مرکزی به عنوان سپرده “پارک” نکنند، به جای پرداخت سود از این پس بانک ها را با سود منفی جریمه خواهد کرد. سود منفی عبارتی است که برای این کار مورد استفاده قرار گرفته است. یعنی بانک هایی که در بانک مرکزی سپرده می گذارند نه تنها سودی دریافت نخواهند کرد بلکه ناچار خواهند بود که یک دهم درصد هم جریمه بپردازند. اما متاسفانه هنوز معلوم نیست که حتی اتخاذ این تصمیم هم بتواند مشکل گشای کار باشد. یکی از مسائلی که در آمریکا از سوی فدرال رزرو اعمال می شود و بسیارمفید بوده است خرید اوراق قرضه دولتی از سوی بانک مرکزی(فدرال رزرو) است. با خرید اوراق قرضه از مردم و بانک ها، فدرال رزرو به عرضه پول می افزاید و در نتیجه با افزایش حجم پول در بازار بهره تنّزل می کند و بر سود دهی و سرمایه گذاری افزوده خواهد شد. این سیاست تا حدود زیادی موثر و موفق بوده است و پس از چند سال، اخیراً فدرال رزرو اعلام کرد که به تدریج از میزان خرید این قروض خواهد کاست و زمانی که رشد اقتصادی بهبود یابد آن را متوقف خواهد کرد.
باز هم متأسفانه به علت ساختار ویژه اوضاع اتحادیه اروپا، بانک مرکزی اروپا نمی تواند از این سیاست تقلید کند چون اوراق قرضه هر کشوراروپائی را که خریداری کند دیگران اعتراض خواهند کرد. اوراق قرضه واحدی همانند قرضه دولت فدرال آمریکا در اروپا وجود ندارد. هر کشوری برای خود اوراق قرضه به بازار عرضه می کند.
انتخابات اخیر اروپا صرف نظر از تبلیغات عوام فریبانه احزاب افراطی به خوبی نشان داد که عدم توانایی اتحادیه اروپا در حل مشکلات اقتصادی موجب ناامیدی مردم شده است. اکنون باید پرسید آیا رهبران فعلی اروپا از آن درجه اعتماد به نفس و کارایی برخوردار هستند که با یک تجدید نظر اساسی دست به کار ترمیم کمبودها و مشکلات بشوند و یا سرانجام این فکر بدیع و ساختار مفید که توانسته است بیش از نیم قرن اروپا را از جنگ دیگری در امان نگه دارد محکوم به شکست و ناکامی خواهد شد؟
پاریس
6 ژوئن 2014
Ramin rabieikhaledi
Majid Mohammad Poorazari
