ًفرزان صفاییان
شهبانو فرح پهلوی به مناسبت تجدید چاپ کتاب «۱۰۰۱ روز» به عنوان مهمان در وبیناری حضور یافت که از سوی مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه آمریکایی هاروارد برگزار شد. این وبینار روز پنجشنبه ۲۱ اکتبر ۲۰۲۱ برابر با ۲۹ مهر ۱۴۰۰ با حضور پرفسور ویلیام گرانارا مدیر مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه آمریکایی هاروارد و دیوید جی راکسبرگ استاد برجسته مرکز مطالعات خاورمیانه برگزار شد.
کیهان نوین: این نشست به مناسبت انتشار چاپ دوم کتاب خاطرات شهبانو فرح پهلوی با عنوان «۱۰۰۱ روز، خاطرات یک ملکه» برگزار شد. این کتاب برای نخستین بار در سال ۱۹۷۸ به زبان فرانسه منتشر گشت و قرار است شانزدهم نوامبر نسخه جدید آن با طراحی جدید جلد به بازار ارائه شود.
– شهبانو فرح پهلوی توضیح داد که به دلیل مشغله زیاد نسخه جدید کتاب «۱۰۰۱ روز» را دوباره نخوانده و از سوی دیگر علاقه نداشته است که در محتوای کتاب تغییری دهد یا توضیحی به آن اضافه کند چون کتابی است که در همان روزهای فعالیت در ایران نوشته شده و وی می‌خواسته دقیقا همان باشد که آن سال‌ها نوشته است. با اینهمه تعدادی از عکس‌های چاپ دوم کتاب جدید هستند اما چون نسخه فرانسوی را در دست نداشته نمی توانسته مقایسه کند که عکس‌های کتاب چقدر با هم متفاوت هستند.
– «صحبت کردن در هاروارد مرا تحت تأثیر قرار می‌‍دهد چون به صورت ناخودآگاه به پسرم علیرضا فکر می‌کنم که ایران را دوست می‌داشت و درباره تاریخ و فرهنگ ایران تحصیل کرد و پایان‌نامه دکترایش را در همین زمینه در هاروارد شروع کرد اما متأسفانه نیمه‌کاره ماند.»
– شهبانو همچنین از اینکه قرار است بخشی از درآمد فروش این کتاب که درباره هنر مدرن ایران است، به «بنیاد علیرضا پهلوی» در دانشگاه هاروارد تعلق بگیرد ابراز خوشحالی نمود.
– شهبانو فرح پهلوی تأکید کرد که «باور نکردنی است ایران که سازنده تمدن جهانی بود، چگونه از کوروش بزرگ به خمینی رسید!» وی با اینهمه افزود: «اما هیچگاه امیدم را از دست نمی‌دهم و همواره مثبت می‌اندیشم و مطمئن هستم نور بر تاریکی پیروز می‌شود و ایران روزی از خاکستر خود برمی‌خیزد.»
کتاب خاطرات شهبانو فرح پهلوی با عنوان «۱۰۰۱ روز، خاطرات یک ملکه» برای نخستین بار در سال ۱۹۷۸ به زبان فرانسه منتشر شد و قرار است شانزدهم نوامبر برابر با آبان ۱۴۰۰ نسخه جدید آن با طراحی جدید جلد به بازار ارائه شود.
در ابتدای این نشست آنلاین شهبانو فرح پهلوی تأکید کرد که همه کارهایی که برای ایران انجام داده به دلیل علاقه به ایران و جایگاهی که به عنوان ملکه داشته و با همراهی و یاری پادشاه فقید بوده که هر کاری توانستند برای ایران انجام دادند و در این مسیر تعداد زیادی از زنان و مردان کشور نیز وی را همراهی کردند.
شهبانو با اشاره به اینکه همچنان فعالیت‌های ایشان مورد توجه مردم و به ویژه جوانان است، تأکید کرد «باور دارم اگر دانه‌ای بکارید، رشد می‌کند و بزرگ می‌شود و هیچوقت از بین نمی‌رود.» ملکه ایران افزود «با هموطنان در ارتباط هستم و می‌دانم چه حسی دارند. جوانان امروز ایران می‌دانند که کشورمان چه بود و چه می‌شد اگر انقلاب ۵۷ رخ نمی‌داد.»
شهبانو فرح همچنین اشاره کرد که زندگی دشوار اما زیبایی داشته است و در طول زندگی تجربه‌های ارزنده‌ای اندوخته. وی همچنین از اینکه با گذشت ۴۲ سال از انقلاب ۵۷، مردم همچنان مشتاق شنیدن خاطرات ایشان هستند ابراز خرسندی کرد.
شهبانو فرح پهلوی همچنین گفت که «صحبت کردن در هاروارد مرا تحت تأثیر قرار می‌‍دهد چون به صورت ناخودآگاه به پسرم علیرضا فکر می‌کنم که ایران را دوست می‌داشت و درباره تاریخ و فرهنگ ایران تحصیل کرد و پایان‌نامه دکترایش را در همین زمینه در هاروارد شروع کرد اما متأسفانه نیمه‌کاره ماند.» شهبانو همچنین از اینکه قرار است بخشی از درآمد فروش این کتاب که درباره هنر مدرن ایران است، به «بنیاد علیرضا پهلوی» در دانشگاه هاروارد تعلق بگیرد ابراز خوشحالی نمود.
شهبانو فرح پهلوی توضیح داد که به دلیل مشغله زیاد نسخه جدید کتاب «۱۰۰۱ روز» را دوباره نخوانده و از سوی دیگر علاقه نداشته است که در محتوای کتاب تغییری دهد یا توضیحی به آن اضافه کند چون کتابی است که در همان روزهای فعالیت در ایران نوشته شده و وی می‌خواسته دقیقا همان باشد که آن سال‌ها نوشته است. با اینهمه تعدادی از عکس‌های چاپ دوم کتاب جدید هستند اما چون نسخه فرانسوی را در دست نداشته نمی توانسته مقایسه کند که عکس‌های کتاب چقدر با هم متفاوت هستند.
شهبانو فرح پهلوی با اشاره به جذابیت رنگ آبی که در طراحی جلد کتاب به کار رفته گفت عنوان «۱۰۰۱ روز» برای کتاب از سوی ناشر پیشنهاد شد و یادآور داستان قدیمی «هزار و یکشب» است که همه درباره آن شنیده‌‌اند و آن را می‌شناسند. به گفته‌ی شهبانو، این عنوان تأکید دارد که داستان‌ها شب و روز ادامه دارند و هیچوقت تمام نمی‌شوند.
ملکه ایران همچنین درباره علاقمندی به هنر و تحصیل در فرانسه گفت «من خیلی به مادرم افتخار می‌کنم که سال ۱۹۵۷ به من اجازه داد برای ادامه تحصیل به فرانسه بیایم چون در آن سال‌ها خیلی سخت بود که یک دختر را به خارج از کشور بفرستند. من به معماری خیلی علاقه داشتم و دیدن ساختن بناها از روی بالکن برای من جذاب بود و وقتی کودک بودم تابستان به شمال تهران می‌رفتیم و من در کنار آب نهر با گِل خانه درست می‌کردم و شاید علاقه‌ام به معماری به همانروزها بر می‌گردد. وقتی که به پاریس برای تحصیل در رشته معماری آمدم دختران کمی در این رشته تحصیل می‌کردند و فقط هشت دختر در رشته معماری بودیم و بقیه پسر بودند. آنزمان می‌گفتند دخترها به رشته معماری می‌روند که شوهر پیدا کنند چون اکثر دانشجویان این رشته پسر بودند. سال اول به عنوان یک خارجی در غربت برایم دشوار بود اما زندگی در پاریس برایم عادی شد و به موزه‌ها و گالری‌های هنر می‌رفتم و خیلی به هنر علاقمند بودم. یادم هست در دانشکده مجسمه را به عنوان مدل می‌گذاشتند تا ما نقاشی کنیم و استادمان می‌گفت فقط می‌توانید مینیاتور بکشید اما پرسپکتیو نه! خوشبختانه من توانستم یاد بگیرم و خیلی خوب نقاشی می‌کشیدم و نمره‌هام خیلی بالا بود. آنزمان دانشجویانی که نمره خوبی داشتند نقاشی‌شان را روی دیوار نصب می‌کردند و یک روزنامه‌نگار در فرانسه بعد از انقلاب عکسی از نقاشی دوران دانشجویی من روی دیوار دانشگاه گرفت و من هنوز یک نسخه از آن عکس را دارم. پدربزرگ من نقاش بود و در تفلیس نقاشی می‌کرد و همینطور پدرم کاریکاتوریست بود و به این شکل علاقه من به هنر بیشتر شد.»
شهبانو فرح پهلوی درباره مراسم تاجگذاری به عنوان نخستین ملکه ایران که تاج بر سر گذاشته گفت: «وقتی شاه با تأیید دولت و مجلس تاج را بر سر من گذاشت، احساس کردم این تاج بر سر تمامی زنان ایران نهاده شده است. وقتی پادشاه تاج را بر سر من نهاد، با گرفتن عنوان «نایب‌السلطنه» احساس تغییری در شخصیت فرد خودم نداشتم. من ۲۰ سال پیش از آن با شاه ازدواج کرده بودم و در بهترین روزهای تاریخ ایران با او زندگی کردم و در کنارش بودم.»
شهبانو درباره برگزاری مراسم تاجگذاری در کاخ گلستان نیز توضیح داد که برای این مراسم وزیر دربار درباره جزییات مراسم تصمیم گرفت که چه کسی تاج را حمل کند و کدام مقامات رسمی باید در مراسم حضور داشته باشند.
شهبانو فرح پهلوی درباره جشن‌های ۲۵۰۰ ساله تاریخ شاهنشاهی ایران در تخت جمشید با اشاره به نقدهای منفی که از جمله از سوی رسانه‌های غربی علیه این جشن انجام می‌شد، گفت «ما یک کشور با فرهنگ و تاریخ تمدن بزرگ بودیم و آن جشن نکات مثبت فراوانی داشت که توانستیم به جهان ارائه دهیم.»
وی در همین ارتباط افزود «سازمان‌ها و مقامات زیادی از وزرای مختلف تا ارتش در سازماندهی این برنامه نقش داشتند و همچنین مقامات زیادی از پادشاهان، رؤسای جمهور و وزرا و دیپلمات‌های خارجی مهمان این برنامه بودند. برنامه‌ریزی زیادی برای استقبال، اسکان، پذیرایی و انجام خدمات به مهمانان انجام شده بود. یکی از مسائل آماده ساختن غذا برای این مراسم بود که ما با توجه به تعداد زیاد شرکت‌کنندگان تهیه و توزیع غذا را به رستوران ماکسیم (در پاریس) سپردیم.»
او از دیگر خدماتی که در آن دوران انجام شد به ساختن ۲۵۰۰ مدرسه روستایی در نقاط مختلف ایران همزمان با برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله و تأسیس کمیته‌های گوناگون در خارج از کشور که فرهنگ و هنر و تمدن ایران را به جهان معرفی می‌کردند، اشاره کرد که همگی از جمله اثرات مثبت برگزاری این جشن‌ها بوده است.
شهبانو فرح پهلوی همچنین اشاره کرد که با وجود همه نقدهایی که به برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شده بود اما با گذشت چند دهه مردم ایران آن جشن را در خاطر دارند و همچنان به تخت جمشید می روند و روز کوروش بزرگ را جشن می‌گیرند تا یادآوری کنند که بر بقایای تخت جمشید پادشاه ایران آرمیده است.
شهبانو فرح پهلوی افزود که جمهوری اسلامی تلاش دارد تاریخ ایران قبل از ورود اسلام را نفی کند و برای این منظور پروپاگاندای گسترده‌ای راه می‌اندازد و مردمی که برای بزرگداشت کوروش بزرگ به پاسارگاد می‌روند با مسائل و مشکلات امنیتی روبرو می‌شوند.
در ادامه این وبینار هاروارد، شهبانو به تأسیس و راه‌اندازی موزه‌هایی مانند آبگینه، موزه رضا عباسی، موزه فرش، موزه هنرهای معاصر، تئاتر شهر، موزه صنایع دستی شیراز، و همچنین کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، برگزاری جشنواره فیلم کودکان، برگزاری جشنواره تئاتر و حضور بزرگان جهان در آن، برگزاری جشنواره اصفهان و برگزاری جشنواره توس اشاره کرد. او همچنین افزود «در آن دوران تلاش شد به ایرانیان نشان دهیم که کیستند و چه دارند.»
شهبانو فرح پهلوی همچنین درباره ساختن موزه هنرهای معاصر و موزه فرش ایران در محوطه پارک فرح (پارک لاله کنونی در تهران) گفت که تا آن زمان هنرمندان ایرانی جایی برای نمایش آثارشان نداشتند و در جریان صحبت با ایران درودی یکی از نقاشان معاصر ایران، او مطرح کرد که چرا در ایران محل مشخصی برای نمایش آثار هنری مدرن وجود ندارد و در نتیجه شهبانو فرح پهلوی ایده ساختن مکانی مخصوص هنرمندان ایرانی را با کامران دیبا که یکی از معماران معروف ایران است مطرح کرد و این بنا ساخته شد. او همچنین به علی سردار افخمی معمار بنای تئاتر شهر، عزیز فرمانفرمایان معمار بنای موزه فرش و نادر اردلان معمار بنای مرکز مطالعات مدیریت دانشگاه هاروارد (دانشگاه امام صادق کنونی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی) در تهران اشاره کرد.
در بخش دیگری از این وبینار به مجموعه آثار هنری ارزشمندی که توسط شهبانو فرح پهلوی جمع‌آوری شده و سرنوشت آنها پس از انقلاب اسلامی (۱۳۵۷) اشاره شد. شهبانو فرح پهلوی گفت که چند سال پیش یکی از تابلوهای «ویلم دی کونینگ»(نقاش هلندی- آمریکایی) را با بخشی از یک شاهنامه طهماسبی که به یک کلکسیونر آمریکایی تعلق داشت معاوضه کردند. ارزش این کتاب در زمان معاوضه در بازار آثار عتیقه حدود شش میلیون دلار بود. اما بعد یک تاجر آمریکایی که تابلوی «ویلم دی کونینگ» را به بهای ۲۰ میلیون دلار خریده بود آن را چند سال پیش به ۱۱۰ میلیون دلار فروخت!
شهبانو فرح پهلوی همچنین از باقی ماندن کلکسیون نقاشی‌اش در ایران و دسترسی مردم به ویژه نسل جوان به آن ابراز خوشحالی کرد.
شهبانو فرح پهلوی تأکید کرد که «باور نکردنی است ایران که سازنده تمدن جهانی بود، چگونه از کوروش بزرگ به خمینی رسید!» وی با اینهمه افزود: «اما هیچگاه امیدم را از دست نمی‌دهم و همواره مثبت می‌اندیشم و مطمئن هستم نور بر تاریکی پیروز می‌شود و ایران روزی از خاکستر خود برمی‌خیزد.»
Ramin rabieikhaledi
Majid Mohammad Poorazari
