کودکان کار در شرایط بسیار نامطلوب

دردنیای امروز کشورهای زیادی هستند میلیونها کودک در سنین پایینی (۱۴- ۵) با هدف امرار معاش خود و خانواده خود به کار مشغول هستند کودکان به کار تمام وقت یا نیمه وقت و اغلب در شرایط توان فرسا، اشتغال دارند.کودکان حقوق مشخصی دارند و استفاده از کار کودک از نظر اخلاقی زننده و تجاوز آشکار به حقوق آنها محسوب می شود.

متاسفانه کودکان کاری که به منظور کسب درآمد به فعالیت‌های تولیدی، خدماتی یا مشاغل کاذب روی می‌آورند، از بسیاری از حقوق اولیه انسانی، حق آموزش و تحصیل باز می‌مانند، سلامت جسمی و روانی این کودکان به شدت در معرض انواع آسیب‌ها و خشونت‌های جسمی و حتی جنسی قرار می‌گیرد و در آینده با افسردگی، سوء تغذیه و انواع بیماری‌های روحی و جسمی مواجه می‌شوند.
چه بسا نتیحه کار کودک ، محرومیت از تحصیل، لطمه های اجتماعی می باشد
فردی که از کودکی به جای تحصیل و تفریح، موظف به تامین اقتصادی و معیشتی خود و خانواده خود است، کودکی خود را تباه شده می‌بیند و هیچگاه فرصتی برای آموزش و پرورش یا مهارت آموزی که بتواند تامین کننده ضمانت شغلی او در آینده باشد، پیدا نمی‌کند.
کودکان کار در شرایط بسیار نامطلوب از نظر تغذیه، بهداشت و انجام کارهای خطرناک و حاد به سر می برند. این کودکان می توانند به راحتی بازیچه دست بزهکاران حرفه ای اعم از سارقین یا باندهای توزیع مواد مخدر، عوامل ایجاد خانه های فسادو… قرار گیرند. و همچنین عدم بهره گیری از آموزش و تحصیل علم و فن، قدرت رقابت با سایر کودکان در ایجاد یک زندگی سالم را هر جه بیشتر از این کودکان سلب می کند.
سبب افزایش سود و انباشت سرمایه برای کسانی می شود که کودکان را مورد استثمار قرار می دهند و در نتیجه فاصله طبقاتی را در جامعه بیشتر می کند و فقر و تهیدستی را افزایش می دهد. کودکان را از دستیابی به دانش و مهارت کافی باز می دارد و در نتیجه بهره وری نیروی کار را در جامعه کاهش می دهد.آسیبهای اجتماعی مانند اعتیاد، بزهکاری، استثمار، تبعیض، فقرو… افزایش می یابد و در نتیجه سلامت اجتماعی را به مخاطره می اندازد و مانع پیشرفت و توسعه جامعه می گرد

قانون ایران در مورد کار کودکان چه می‌گوید؟

سال 1373، دولت ایران پیمان نامه‌ جهانی حقوق کودک را امضا کرد و تعهدات مربوط به کودکان کار و خیابانی را به صراحت پذیرفت، اما با گذشت 17سال، هنوز این قشر به رسمیت شناخته نشده‌اند، دلیل این مدعی نیز نبود آمار دقیق از این کودکان در کشور است.
مهم‌ترین وظیفه دولت در این خصوص ایجاد حق هویت برای کودکان، صدور کارت شناسایی و اجازه تحصیل در مدارس است، اما در عمل جز سیاست‌های نافرجام ضربتی و سرکوبی گام دیگری برداشته نشده است.
در ایران ماده 79 قانون کار اشتغال کودکان زیر 15 سال را ممنوع دانسته است البته
لبته کارگران شاغل در کارگاه‌های خانوادگی که کارفرمای آن‌ها، همسر یا بستگان و خویشاوندان نسبی درجه‏ یک باشند، مشمول قانون کار نیستند در نتیجه حداقل سن کار در مورد چنین کارگرانی رعایت بر اساس قانون کار اگر یک کارفرما نمی شود کودک زیر 15سال را به کار بگیرد، متخلف خواهد بود و برای نخستین بار مجازات نقدی، بار دوم مجازات نقدی و حبس و بار سوم علاوه بر این موارد، کارخانه یا کارگاه پلمپ و پروانه کار فرد متخلف ابطال خواهد شد.
از سوی دیگر زیان ‏‌ ماده 84 قانون کار پیش‌بینی کرده است که در مشاغل و کارهایی که ماهیت آن برای سلامتی یا اخلاق کارآموزان و نوجوانان زیان‏‌آور است، حداقل سن کار 18 سال تمام خواهد بود که تشخیص این امر با وزارت کار و امور اجتماعی است.
در حال حاضر آمار مشخص و دقیقی از تعداد کودکان کار در ایران وجود ندارد هرچند که برخی منابع و سازمان‌ها از وجود دو میلیون کودک کار در ایران خبر می‌دهند ولی آمارهای غیررسمی تعداد کودکان کار ایرانی را 7 میلیون نفر تخمین می‌زند که گفته می‌شود 40 درصد این کودکان را کودکان مهاجر تشکیل می دهد

با توجه به آمارها و گزارش‌های موجود حمایت از کودکان کار به عنوان قشری آسیب‌پذیر امری ضروری است هر چند که فعالیت‌ها و تلا‌ش‌های بسیاری برای ساماندهی کودکان کار در کشور صورت گرفته و انجمن‌های حمایت از کودکان کار با پی‌ریزی انواع برنامه‌ها و طرح‌های ویژه تلاش کرده‌اند تا کودکان کار را شناسایی و زمینه فراهم کردن امکانات و تسهیلات و بهره مندی از حداقل نیازها برای این کودکان را فراهم کنند اما آنچه مسلم است تمام انواع کار کودک به خصوص بد‌ترین اشکال آن باید ریشه‌کن شود چرا كه کار کودک نه تنها بنیان طبیعی و حقوقی انسانی را پایمال می‌کند بلکه تهدیدی جدی برای آینده اجتماعی و رشد و پیشرفت اقتصادی محسوب می‌شود.
به نظر می‌رسد که پدیده کودکان کار نیازمند یک اجماع واحد و تعامل همه جانبه از سوی دستگاه‌های دولتی و نهادهای اجتماعی و غیردولتی است، تعاملی که می‌تواند ماحصل آن شناسایی کودکان کار، ایجاد مشاغل پایدار برای خانواده‌های آنان، گسترش حیطه نظارت سازمان‌های دولتی نظیر بهزیستی و معرفی کودکان کار به NGOها برای حمایت و پوشش باشد

با پيمان جهاني کودک آشنا شويم
پيمان جهاني حقوق كودك يك پيمان نامه بين المللي است كه براي دفاع و حمايت ازحقوق كودكان تهيه شده است.اين پيمان پس ازده سال گفت وگوبين كشورهاي عضو سازمان ملل درسال 1989ميلادي تدوين گرديدودرسال1990به مرحله اجرادرامد .درحال حاضراز193 كشورجهان, 191 كشور به اين پيمان ملحق شده وخودراملزم به اجراي ان مفاد نموده اند.جمهوري اسلامي ايران درسال1373به صورت مشروط به پيمان حقوق كودك ملحق گرديده است.پيمان جهاني كودك داراي يك مقدمه و 54 ماده است كه ماده ان حقوق كودك رامطرح مي سازدو13ماده ان درباره چگونگي اجراي ان در هر كشور است . اين پيمان بطوركلي چهارزمينه اصلي را در ارتباط باكودكان مورد توجه قرار مي دهد كه عبارتند از

بقا , رشد , حمايت و مشاركت

مواد پيمان نامه حقوق كودك به اختصار عبارتند
ماده1:تعريف كودك
كودك كسي است كه سن او كمتر از 18 سال باشد مگر اينكه براساس قانون قابل اعمال, سن قانوني كمتر تعيين شده باشد.

ماده2:منع تبعيض

حقوق اين پيمان بدون استثنا متعلق به همه كودكان است و دولت ها بايد كودكان را دربرابر هر نوع تبعيض, حمايت كنند.

ماده3:منافع كودك

در هر اقدامي بايد منافع عاليه كودك مورد توجه قرار گيرد در صورتي كه والدين يا سرپرستان كودك در اين زمينه كوتاهي كنند,دولت ها

بايد حمايت و مراقبت لازم را از كودكان به عمل اورد.

ماده4:تحقق حقوق كودكان

دولت ها بايد در اجراي پيمان حقوق كودك بيشترين تلاش خود را به كار ببندند.

ماده5:سرپرستي والدين

دولت ها بايد حقوق و مسئوليت هاي والدين يا كسي كه سرپرستي كودك به عهده او مي باشد را در ارتباط با پرورش كودك, محترم بشمارد.

ماده6:بقا و پيشرفت

هر كودك داراي حق طبيعي زندگي است و دولت ها بايد زندگي ,بقا و رشد كودك را تضمين كنند.

ماده7:نام و مليت

هر كودك حق دارد از نام و مليت مشخص , برخوردارشود.

ماده8:هويت كودك

دولت ها بايد ازهويت كودك كه شامل نام, مليت و پيوند هاي خانوادگي او مي شود ,حمايت كنند.

ماده9:جدايي از والدين

كودك حق دارد كه با والدين خود زندگي كند و نمي توان او را به اجبار از پدر و مادر خود جدا كرد مگر اينكه اين امر, به سود او باشد.

ماده10:پيوستن به خانواده

كودكان و والدين ان هاحق دارند به منظور ملحق شدن به يكديگر كشوري را ترك يا دوباره به كشور خود بازگردند.

ماده11:منع انتقال غيرقانوني كودك

دولت ها بايد ازانتقال غيرقانوني كودكان بوسيله والدين يا افراد ديگر به ساير كشورها ممانعت كنند.

ماده12:ازادي عقيده كودك

كودك حق دارد در مواردي كه به زندگي وي مربوط مي شود , ازادانه عقيده خود را بيان كند.

ماده13:ازادي بيان كودك

كودك حق دارد عقايد خود را بيان كند و بدون توجه به مرزها كسب اطلاعات نمايد.

ماده 14:ازاديانديشه و مذهب

دولت ها بايد ازادي انديشه و مذهب كودك و حق هدايت كودك توسط والدين خود را محترم بشمارند.

ماده15:ازادي اجتماعي

كودكان حق دارند كه با يكديگر ارتباط داشته و تشكيل اجتماعات دهند.

ماده16:حفظ حريم كودك

امورخصوصي, خانوادگي و مكاتبات كودكان بايد در برابر هرنوع دخالت, بي حرمتي و افترا, محافظت شود.

ماده17:دسترسي به اطلاعات مناسب

دولت ها بايد امكان دسترسي كودكان به اطلاعات مناسب را تضمين كنند و در حمايت انان در برابر اطلاعات زيان اور,بكوشند.

ماده18:مسئوليت والدين

والدين در رشد و پرورش كودكان مسئوليت مشترك دارند و دولت ها بايد در اين امر به انان كمك كنند .

ماده19:منع بد رفتاري با كودك

دولت ها موظف هستند كودك را از هر نوع بد رفتاري والدين يا سرپرستان ديگر محافظت كنند و براي جلوگيري از هر نوع سوئ استفاده از كودك, اقدامات مناسب اجتماعي را انجام دهند.

ماده20:كودكان بي سرپرست

دولت ها بايد به كودكان محروم از خانواده كمك كنند و جايگزين مناسبي براي انان تعيين نمايند .

ماده21:فرزندخواندگي

دركشورهايي كه نظام فرزندخواندگي وجود دارد,اين امر بايد با توجه به منافع عاليه كودك و با كمك مقامات ذيصلاح,انجام گيرد .

ماده22:كودكان پناهنده

دولت ها بايد با همكاري سازمان هاي ذيصلاح,كودكان پناهنده يا پناهجو را مورد حمايت قرار دهند .

ماده23:كودكان معلول

كودكان معلول براي برخورداري از يك زندگي مناسب, به اموزش,پرورش و مراقبت ويژه نياز دارند.

ماده24:خدمات بهداشتي

كودكان حق دارند از بالاترين سطح بهداشت و خدمات پزشكي برخوردار شوند. دولت ها بايد برگسترش و مراقبت ها و اموزش هاي همگاني بهداشتي, توجه خاص مبذول دارند .

ماده25:بررسي موقعيت كودك

وضع كودكي كه از طرف دولت به افراد يا خانواده ها سپرده مي شود, بايد مورد ارزيابي منظم قرار گيرد
ماده26:تامين اجتماعي
هر كودك حق دارد از تامين اجتماعي از جمله بيمه اجتماعي برخوردار شود
ماده27:سطح زندگي
هر كودك حق دارد از سطح زندگي برخوردار شود كه رشد جسمي, ذهني, رواني و اجتماعي او را تامين كند
ماده28:اموزش و پرورش
برخورداري از اموزش و پرورش حق هر كودك است و دولت ها بايد امكان اموزش ابتدايي رايگان و اجباري را براي همگان فراهم اوردند
ماده29:اموزش ارزش ها
هدف اموزش و پرورش بايد رشد شخصيت و توانايي هاي كودك به كاملترين صورت باشد و كودك را براي يك زندگي فعال در يك جامعه اماده سازد
ماده30:كودكان اقليت هاي قومي و مذهبي
كودكان اقليت هاي قومي و مذهبي حق برخورداري از فرهنگ خود و انجام اعمال مذهبي و تكلم به زبان
خويش را دارا هستند
ماده31:بازي و فعاليت هاي فرهنگي
كودك حق بازي, تفريح و مشاركت در فعاليت هاي فرهنگي و هنري را دارد
ماده32:كار كودكان
كودك بايد در برابر هر كاري كه رشد و سلامت او را تهديد مي كند , حمايت شود . دولت ها بايد حداقل سن كار وشرايط كار كودكان را مشخص كنند
ماده33:مواد مخدر
كودكان بايد در مقابل استفاده از مواد مخدر و شركت در توليد و توزيع ان, حمايت شوند
ماده34:سوء استفاده جنسي
دولت ها بايد كودكان را در برابر هر نوع سوئ استفاده جنسي مورد حمايت قرار دهند
ماده35:خريد و فروش كودك
دولت ها بايد اقدامات لازم را براي جلوگيري ازخريد و فروش و ربوده شدن كودكان به عمل اورند
ماده36:ديگر شكل هاي استثمار
كودك بايد در مقابل هرگونه استثمار كه سلامت و رشد او را به مخاطره مي اندازد , مورد حمايت و محافظت قرار گيرد
ماده37:منع شكنجه
هيچ كودكي نبايد مورد شكنجه , رفتار ستمگرانه و بازداشت غير قانوني قرار گيرد .اعمال مجازات اعدام و حبس ابد در مورد كودكان باید ملغی گردد.
ماده38:درگيري هاي مسلحانه
هيچ كودك زير 15 سال نبايد در درگيري هاي مسلحانه شركت كند . دولت ها بايد در زمان درگيريهاي مسلحانه از كودكان مراقبت و حمايت به عمل اورند
ماده39:توان بخشي كودكان
دولت ها موظف هستند از كودكان اسيب ديده از جنگ , بدرفتاري و استثمار , مراقبت و حمايت كنند
ماده40:دادرسي ويژه كودكان
كودكان بزهكار براي دفاع از خود حق دارند از رفتار مناسب , معاضدت و مشورت قانوني برخوردار شوند و در حد امكان از اعمال مجازات شديد در مورد انان پرهيز شود
ماده41:رجحان قوانين موثرتر
هيچ يك از مواد پيمان نامه حاضر, قوانين داخلي يا بين المللي لازم الاجرا در كشورهاي عضو كه در جهت تحقق حقوق كودك موثر باشد را تحت تاثير قرار نميدهند .
ماده42 تا 54:در مورد چگونگي اجراي پيمان و عملكرد دولت ها در ارتباط با آن است كه اهم نكات مندرج در اين موارد به شرح زير مي باشد
آشنا كردن عموم مردم , خانواده ها و كودكان با مفاد پيمان حقوق كودك با استفاده از شيوه هاي گوناگون اموزشي , تبليغي واطلاع رسانی
تشكيل كميته بين المللي حقوق كودك به منظور بررسي پيشرفت كشورهاي عضو در تحقق تعهدات مندرج در پيمان حقوق كودك به منظور تحقق هر چه بیشترحقوق کودک افزايش همكاري هاي بين المللي در اين زمينه , كميته مي تواند از سازمان هاي تخصصي , صندوق كودكان سازمان ملل متحد و ساير ارگان هاي سازمان ملل متحد جهت شركت در جلسات كميته يا ارائه گزارش دعوت به عمل اورند
_ كميته حقوق كودك مي تواند بر حسب مورد سازمان هاي تخصصي , صندوق كودكان سازمان ملل متحد و ساير سازمان هاي ذيصلاح در خواست نمايد نظرات تخصصي در مورد اجراي پيمان ارائه نمايند
ضرورت تدوين پيمان نامه جهاني حقوق كودك
پيمان جهاني حقوق كودك بر اساس نيازهاي كودكان كه ناشي از ضرورت هاي زير است , تدوين شده است
اهميت دوران كودكي
دوران كودكي در رشد و پرورش كودكان اهميت ويژه اي دارد , در واقع پايه و اساس رشد جسمي , ذهني , عاطفي و اجتماعي كودكان در اين سال ها شكل مي گيرد . از اين رو توجه به اين دوران از راه وضع قوانين مناسب براي كودكان و تلاش در راه بهتر كردن زندگي انان , امري ضروري است

اسيب پذيري كودكان
كودكان به علت شرايط سني خود اسيب پذيرند و نياز به حمايت و مراقبت بزرگترها دارند . اسيب پذيري كودكان ايجاب مي كند كه با وضع قوانين مناسب و حمايت و مراقبت لازم از انان , رشد و سلامت جسم و روان انان را تامين كنيم .

تفاوت كودكان با بزرگسالان
ضرورت قوانين خاص براي كودكان از اين اصل اساسي روان شناسي ناشي مي شود كه كودكان نه تنها از نظر كميت , بلكه از نظر كيفيت با بزرگسالان تفاوت هاي اساسي دارند و خواست ها , نيازها و ويژگي هاي خود را دارند . بنابراين از نظر حقوقي نيز , نياز به
قوانين خاصي دارند كه يا بزرگسالان متفاوت است

ويژگي هاي پيمان نامه جهاني حقوق كودك
پيمان جهاني حقوق كودك ويژگي هايي دارد كه ان را از ساير پيمان هاي بين المللي ,متمايز مي سازد مهمترين ويژگي هاي اين پيمان به شرح زير است
گستردگي مخاطبان پيمان
انعطاف پذيري پيمان
پذيرش عمومي پيمان
نگرش علمي پيمان
توجه به نهاد خانواده
جامعيت پيمان
اولويت منافع كودك

جمع اوری مطالب :زهرالطفی